„SZANIEC PANDURÓW” ORAZ „ŻWIROWNIA” W NOWEJ KARCZMIE

Nowa Karczma niem. Sandberg (Piaskowa Góra) należy do osiedla Pracze Odrzańskie a tym samym do Wrocławia od 1928r.

W okresie wczesnego średniowiecza w istniał tu (na lewym brzegu Odry) gród położony na naturalnym wzniesieniu, o czym świadczą wykopaliska archeologiczne prowadzone w tym miejscu w 1926 i 1966r. Zebrane wówczas fragmenty naczyń glinianych, datowano na XI-XIII w. Pozostałości grodziska to obszar o kształcie owalu i wymiarach 60x90m.¹

Pierwsze wzmianki o miejscu pod nazwą Sandberg pochodzą z 1542r kiedy to miejsce stało się własnością Szpitala Wszystkich Świętych(najstarszego wrocławskiego szpitala miejskiego).Kolonię założono w XVIII w u ujścia Bystrzycy do Odry na skarpie nadodrzańskiej opodal piaskowej góry(wzniesienia).W 1795 istniało tu 6 posesji zagrodniczych oraz karczma.²

W okresie wojny siedmioletniej (1756-1763) w części północnej Nowej Karczmy powstały ziemne fortyfikacje broniące przeprawy przez Odrę- Szaniec pandurów. Pełniący służbę pandurzy, będący na austriackich usługach, to węgierscy kawalerzyści o podejrzanej przeszłości. W XIX w pandurzy zostali przekształceni w graniczarów-straż graniczną.

Na przełomie XIX i XX w w miejscu przeprawy wybudowano przystań, służącą Wrocławianom kursującym parostatkiem po Odrze. Celem wycieczek był las oraz gospoda . Do dziś istnieją ruiny owego przybytku. W 1946 r osadnicy przybywający tu ze wschodnich rubieży Polski (wysiedleni ) znajdowali stoliki, krzesła, porcelanę i szkło będące na wyposażeniu „Etablissement Pandurenschanze”. Karczma otoczona była kasztanowcami i lipami, co potwierdzają przedwojenne fotografie.

Stawy znajdujące się na terenie Nowej Karczmy zwane przez mieszkańców „Żwirownią” przed wojną były terenem rekreacyjnym. Piaszczyste brzegi urozmaicały drewniane domki . Korzystali z nich dobrze sytuowani Wrocławianie. Pozostałości domków, istniały do początku lat pięćdziesiątych XX wieku. Okres świetności Żwirowni- Nowej Karczmy to lata siedemdziesiąte XXw. Wybudowana wówczas muszla koncertowa gościła czołowe polskie zespoły: Andrzej i Eliza, Trubadurzy oraz piosenkarzy: Krzysztofa Krawczyka, Jacka Lecha, Jolantę Kubicką. Wielki festyn w dniu Narodowego Święta Odrodzenia Polski -22 Lipca odbywał się z potańcówką, lodami na patyku, lizakami kogutkami i balonami. Na Żwirowni stał kiosk z napojami i lodami, działała wypożyczalnia łódek, stały dwie skocznie. Porządku nad wodą pilnowali ratownicy. Mieszkańcy osiedla Pracze Odrzańskie, Stabłowice, Maślice oraz pozostałej części Wrocławia spędzali wolny czas nad wodą ,kąpiąc się i wędkując. W latach osiemdziesiątych przy dźwiękach gitary i przy ognisku młodzież szkolna świętowała na „Żwirowni” początek wakacji i zdane egzaminy.

Dziś teren stawów to siedlisko ptactwa . Można tu spotkać się oko w oko z łabędziem, perkozem i kaczką.

Odpoczynek=Żwirownia? Dla wielu TAK.

Obecnie na terenie Nowej Karczmy mieszkają trzy rodziny. Mieszkańcy borykają się z licznymi problemami . Woda czerpana jest ze studni, miejska kanalizacja i podłączenie do sieci gazowej to nieosiągalne marzenia.

Dawny Sandberg jest miejscem spacerów mieszkańców osiedla Pracze Odrzańskie oraz wycieczkowiczów z centrum Wrocławia. Wiosną w lesie kwitną zagony zawilców, ziarnopłonów, przetacznika ożankowego, fiołków i konwalii. Wałami wzdłuż Odry przemierzają biegacze, właściciele psów wraz z pupilami oraz rodzice z dziećmi. Odra jest naszym bogactwem. Jednym z wielu na Praczach Odrzańskich.

Teks przygotowała Marzena Wyskwarska

Źródła

1.Leksykon Zieleni Wrocławia-Krzysztof Demidziuk-Grodzisko w Nowej Karczmie-Wrocław 2013

2.Encyklopedia Wrocławia pod red. Jana Harasimowicza i współpracy Włodzimierza Sulei Wydawnictwo Dolnośląskie 2006r

3.Wikipedia

Stare pocztówki i zdjęcia można obejrzeć na polska-org.pl oraz fotopolsca.eu.

Autorka zdjęcia wyróżniającego: A. Dudek